Anarşizm, anarşistler, anarşi...

Süreyyya Evren kendi tanımını yapıp ‘anarşizm budur!’ demiyor, anarşizmin mahiyetini, şimdiye kadar nasıl temsil edildiğini, bir külliyata akseden “anarşizm tarihi”ni ele alıyor.

20. yüzyılın son on yılı küreselleşme karşıtı hareketin ortaya çıktığı, kendi siyasal kulvarını oluşturduğu bir döneme denk geldi. Bu süreçte harekete yönünü ve esinini veren kuşkusuz anarşizmdi. Siyasal ideolojiler arasında ancak tarihsel uğraklardaki parlak anlarıyla -I. Enternasyonal’deki muhalefet, İspanya İç Savaşı- adından söz ettiren anarşizm, yeni binyılda bambaşka suretlerle ve “eski anarşizm”in içinden yenilenerek çıkma becerisiyle kendini var etti. 

Anarşizmin elinde, teorisinde bunu yapmaya yetecek kavram ve deneyim bütünlüğü mevcuttu: yataylıkla, hiyerarşi ve tahakküm karşıtlığıyla, etiğe yapılan vurguyla, devrim yolunda her yol mubah dememesiyle, amaçlardan çok sürece odaklanmayı öne çıkarmasıyla, deneyselliğiyle, dayatmamasıyla, esnekliğiyle, sosyal, siyasal veya bireysel her tür yaşam formunu anarşist pusuladan geçirip yeni bir deneyde koyulaştırmaya aday kararlılığıyla modern zamanlarda anarşizm alışılagelmiş siyasal yaklaşımların ötesine geçmeyi vaat ediyordu.

Süreyya Evren böylesi bir dinamiğin bir parçası olarak anarşizm nedir sorusuna cevap aramaya girişiyor kitabında. Ancak bunu yaparken kendine ait “anarşizm budur!” formülünü önererek değil, anarşizmin mahiyetini, şimdiye kadar nasıl temsil edildiğini, anarşizmin geçmişinin nasıl külliyata aksettirildiğini ve üstelik bir tür “anarşizm tarihi”ne dönüştürüldüğünü irdeliyor.

Post-anarşist dönemeç

Süreyya Evren’e göre 2000’li yıllardan itibaren bir tür anarşizm-sonrası (post-anarşist) dönemeç yaşandı. Bu dönemecin ardından ortaya çıkan yeni anarşizmler ve küreselleşme karşıtı hareketlerden post-anarşistler ve klasik anarşistler arasındaki tartışmalara, anarşist tarihin temsil edilme ve anlatılma şekillerine kadar bir dizi soruyla uğraşan Evren, anarşizmin günümüzün aktivist çevrelerinden tarihi sanatsal deneylere uzanan, açık uçlu, deneysel form yaklaşımlarını kucaklayan ‘bir form kavrayışı’ olduğu sonucuna ulaşıyor.

Anarşizmler: Anarşizmin Geçmişi ve Tarihleri, böylesi bir dinamiğin bir parçası olarak temelde anarşizm nedir sorusuna cevap arayan bir deneme. Süreyya Evren, anarşizmin yazılmış tarihleri arasında bir külliyat taramasının ötesine geçen, sabırlı bir tutkuyla tartışmaları birbirine bağlayan bir araştırma yürütüyor. 

Anarşizmler, Süreyya Evren, İletişim, 2013

Eski Yunan yabanlığı 

Claude Levi-Strausse’un yapısal antropolojisi ‘yabanıllık düşüncesinde’ insan aklının kanunlarını bulduğunu iddia eder. Vidal-Naquet Levi-Strausse’un hep uygarlığa dahil saydığı Yunanlılar’ın bir zamanlar yabanıl dünyaya ait olduklarının bilincine sahip olduklarını öne sürerek Levi-Strausse’u problematize ediyor. Kara Avcı, kent devletinin; yetişkinliğin, sınıfların, ahlakın ve cinselliğin sınırlarından beslenerek eski Yunan tarihi, kültürü ve hatta felsefesinde bir gezintiye çıkarıyor okuyucuyu. İsmini aynı adlı figürden alan Kara Avcı, Yunan dünyasına uç noktalardan yaklaşıyor ve Yunan toplumu ve coğrafyasına nüfuz eden karşıtlar sistemini ortaya koyuyor. 

Kara Avcı, Pierre Vidal-Naquet, Çev. Zeynep Atay, Pinhan, 2013

Lacan üstüne felsefi muhabbet

Jacques Lacan’ı yakından tanımış ve düşüncelerinden derinlemesine etkilenmiş iki kişi, filozof Alain Badiou ve psikanaliz tarihçisi Elisabeth Roudinesco bu söyleşide verimli bir diyaloga giriyorlar. Lacan düşüncesinin psikanaliz ve felsefe açısından önemini irdeliyor, günümüz dünyası açısından ne ifade edebileceğini ortaya koymaya çalışıyorlar. Aykırı fikirleriyle tartışmalara konu olmuş, sadece psikanalist diyemeyeceğimiz bu etkili figürü yanlarına alarak, siyasal devrim ile öznel devrim arasındaki ilişkiyi yeniden sorguluyorlar. 20. yüzyılın son çeyreğinde son derece etkili olmuş Lacan’ın düşüncelerinin nasıl günümüze ait kılınacağı konuşmaların ana mihveri.

Dün Bugün Jacques Lacan, Alain Badiou, Elisabeth Roudinesco, Çev. Akın Terzi, Metis, 2013

[email protected]