Akif'in gazetesi nasıl idam edildi?

Mehmed Akif ile Eşref Edip tarafından 1908'de Sırat-ı Müstakim adıyla çıkarılan, 1912'den itibaren Sebilürreşad olarak yayın hayatına devam eden gazete İstiklal Marşının da ilk yayınlandığı yayın organı olmuştu. Mehmed Akif'in bütün şiirlerinin yayınlandığı ve başyazarlağını yaptığı gazete Milli Mücadele'de cephelerde dağıtılmasıyla adından söz ettirmişti. Mustafa Kemal'in çıkardığı Minber Gazetesi'nin dahi Mondoros ateşkes anlaşmasını alkışladağı bir dönemde, Sebilürreşad, İngiliz işgali altındaki İstanbul'da sansüre rağmen mandacılığa karşı çıkmıştı. Cumhuriyeti'in ilanından sonra ise yollar ayrılmıştı. Savaş yıllarında Mustafa Kemal'in övgüyle bahsettiği, desteklediği gazete, 1925 yılında ise adeta idam edilecekti. Sırat-ımüstakim/Sebilürreşad'ın 1925'te kaptılarak sahibi Eşref Edip'in idamla yargılanması ise Mehmed Akif'i derinden yaralamıştı.
Kuruluşundan itibaren Mehmet Akif'in başyazarlığını yaptığı, İstiklal Marşı da dahil tüm şiirlerinin yayınlandığı tek gazete olan Sırat-ı Müstakim/Sebilürreşad gazetesi Milli Mücedeleye verdiği tam destekle adından söz ettirmişti. İstiklal Marşı da ilk olarak 17 Şubat 1921'de bu gazetede yayınlanmıştı.

Milli Mücadele'de cephede dağıtılan, savaş günlerinde karagah olarak kullanılan, 1925 yılında ise kapatılan ve sahibi Eşref Edip Fergan'ın İstiklal Mahkemeleri'nde idamla yargılandığı gazete, 1948'den itibaren ise latin harfleriyle yeniden okuyucuyla buluşmuştu. Gazete 1966 yılında yayın hayatına son vermişti.

Fergan, her satırdan sorgulandı

Cumhuriyetin ilanıyla birlikte Türkiye yönünü Batı'ya dönmüştü. Ocak 1923’te İzmit’de, Şubat 1924’te de İzmir’de basınla görüşen Mustafa Kemal, basına, “cumhuriyetin etrafında çelikten bir kale” olma görevini vermişse de, İstanbul basını henüz bu talebe uymakta ağır davranmaktadır. Sebilürreşad ise Cumhuriyet'in ismine olduğu kadar muhtevasına da önem vermektedir. Sebilürreşad'a göre, önemli olan rejimin işleyişi ve hangi değerler manzumesinden yararlanacağıdır. Sebilürreşad bu anlamda dindar cumhuriyetçi sayılabilirdi. 13 Şubat 1925’te başlayan Şeyh Said ayaklanması gerekçe yapılarak çıkarılan Takrir-i Sükun yasası, gazeteciler için adeta kabusa dönüşecekti. Türkiye’nin yönetimi artık muhalefetsiz bir iktidarı öngörmekte, İsmet Paşa’nın ifadesiyle, “muhalefet ihtilal” olarak görülmektedir. Hükümet, Takrir-i Sükun yasasının hemen ardından toplanarak, 5 Mart 1925’te 5 gazete ve 3 dergi hakkında kapatma kararı verecektir. Bunlardan biri de Sebilürreşad olacaktır. 1925'in Mayıs ayında Eşref Edip gözaltına alınması 5 ay sürecek olan İstiklal Mahkemelerindeki yargılanmanın da başlangıcıdır. Suçlama ise oldukça ağırdır: Vatana İhanet.. Bu suçlama milli mücadelede büyük emeği olan Sebilürreşad’ın sahibi ve Mesul Müdürü Eşref Edip’i derinden yaralar. Bundan sonrası, Eşref Edip için “hey gidi günler”in başladığı dönem olacaktır.. Eşref Edip, günlerce sürecekyolculuğun ardından getirildiği Elazığ İstiklal Mahkemesi'nde 1908'den itibaren gazetesinde çıkan her satırdan sorguya çekilecektir. İstiklal Marşının ilk yayınlandığı, bütün şiirlerinin yer aldağı, başyazarlığını yaptığı bir gazetenin kapatılması ve kadim dostu Eşref Edip'in Vatana ihantele yargılanması Akif'i derinden yaralar.



BELGESELİ HAZIR

Sırat-ı Müstakim/Sebilürreşad gazetesinin çarpıcı öyküsü Gazeteci -Yönetmen Muharrem Coşkun tarafından da belgesel haline getirildi. Gazetenin 1925'te Takri-i Sükun Kanunu'yla kapatılması ve sahibi Eşref Edip Fergan'ın İstiklal Mahkemeleri'nde yaklaşık 4 ay süren yargılanma süreci de belgeselde çarpıcı detaylarla anlatılıyor. 'Yoldaki Çığır; Sebilürreşad' belgeselinde, 1948'de yeniden yayın hayatına başlayan gazetenin, 1966 yılına kadar süren yayın hayatı da yer alıyor. Bir asra yaklaşan ömrüyle 58 yıl boyunca Sebilürreşad'ı çıkaran Eşref Edip Fergan'la ilgili pek çok bilgi de belgeselde yerini aldı. Belgeselin yönetmeni ve senaryosunu üstlenen Gazeteci Muharrem Coşkun, "Belgeselde yaklaşık 150 yıllık bir dönem ve ilk İslamcıları da irdeleniyor. Yoldaki Çığır belgeseli, Osmanlı'dan Cumhuriyete geçiş, İstiklal Mahkemeleri'nde yargılama, İslamcı düşüncenin önemli yayın organı Sırat-ı Müstakim/ Sebilürreşad'ı anlatması hasebiyle çok farklı bir yapım oldu" dedi. DVD'si Azim Dağıtım'dan çıkan 'Yoldaki Çığır; Sebilürreşad' belgeselini NT'lerde bulmak mümkün. Bilgi için Azim Dağıtım telefonları:
0212 447 44 44-/0212 446 99 99- 0 212 446 0 446